Aż 78,7 proc. odpadów w Polsce pochodzi z przemysłu – to wynik znacznie powyżej średniej europejskiej. Poprawie uległa za to sytuacja w obszarze odpadów komunalnych. Statystyczny Polak wytwarza ich rocznie 315 kg, aż o 60 proc. mniej niż przeciętny Duńczyk.
Dodatkowo, aż 3-krotnie wzrósł w okresie 2008-2017 odsetek odpadów komunalnych poddawanych recyklingowi. Trosce o środowisko towarzyszy ekonomiczny wymiar zagospodarowania odpadów. Jak pokazują analitycy Polskiego Instytutu Ekonomicznego w raporcie „Potencjał wykorzystania biotechnologii w zarządzaniu odpadami w Polsce”, wśród możliwych korzyści znajduje się m.in. uruchomienie gigantycznego potencjału produkcji biogazu. Możemy go mieć nawet 13,5 mld m3, przy całkowitym zużyciu gazu w ujęciu rocznym w Polsce wynoszącym ok. 18 mld m3.
Komisja Europejska podaje, że w związku ze wzrostem światowej gospodarki w latach 2015-2050, zużycie surowców zwiększy się niemal dwukrotnie. Z kolei Bank Światowy wylicza, że w 2050 r. mieszkańcy globu będą wytwarzali aż 3,4 mld t stałych odpadów, aż o 70 proc. więcej niż w roku 2016. Zagospodarowanie szybko rosnącej ilości odpadów jest konieczne z punktu widzenia jakości środowiska, ale niesie też daleko idące korzyści ekonomiczne – twierdzi Janusz Chojna, kierownik zespołu handlu zagranicznego w Polskim Instytucie Ekonomicznym, współautor raportu.
Zyski z przetwarzania odpadów
Wśród gospodarczych korzyści wykorzystania biotechnologii w systemie zarządzania odpadami znajduje się przede wszystkim rozwój krajowego potencjału wytwórczego biogazu. Jak pokazują dane Instytutu Inżynierii Biosystemów Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, potencjał jego produkcji w Polsce wynosi aż 13,5 mld m3 rocznie. Wytworzony w wyniku fermentacji odpadów biodegradowalnych biogaz mógłby znaleźć zastosowanie w wielu sektorach, od produkcji energii elektrycznej i cieplnej, do bycia wykorzystanym jako paliwo do pojazdów. Metoda fermentacji prowadzi także do powstania kompostu, będącego cennym nawozem organicznym. Wśród innych metod biotechnologicznych, których wykorzystanie jest korzystne z punktu widzenia gospodarczego, znajduje się bioługowanie metali, umożliwiające pozyskiwanie metali z niskoprocentowych rud. Dzięki bioługowaniu możliwy jest również odzysk złota, miedzi, germanu, galu, uranu oraz toru w skali przemysłowej.
Krajowa gospodarka odpadami na tle UE
Jak podaje Eurostat, Polska znajduje się na 14. miejscu w Unii Europejskiej, jeżeli chodzi o ilość wytwarzanych odpadów w przeliczeniu na osobę. W okresie 2006-2016, średnia na jednego mieszkańca wzrosła w naszym kraju z 4,0 do 4.8 kg. Głównym źródłem odpadów w naszym kraju jest przemysł, który wytwarza niemal 79 proc. spośród nich. Najwięcej odpadów przemysłowych pochodzi z sektora górniczego i wydobywczego (38,8 proc.) oraz przetwórczego (16,5 proc.). Średnia dla przemysłu unijnego jest znacznie niższa i wynosi 48,7 proc. Inaczej wygląda sytuacja w budownictwie, które w Polsce odpowiada za nieco ponad 10 proc. odpadów, zaś w Unii Europejskiej za 36,4 proc. Jeżeli chodzi o odpady generowane przez gospodarstwa domowe, a więc odpady komunalne, to w tym obszarze sytuacja w Polsce uległa znaczącej poprawie na przestrzeni ostatniej dekady. W porównaniu z 2008 r. ilość odpadów komunalnych zmniejszyła się o 10 proc., znacząco zwiększył się wskaźnik recyklingu. W 2006 roku recyklingowi poddano zaledwie 6,9 proc. odpadów komunalnych, dane za 2017 rok pokazują, że wskaźnik ten wzrósł do niemal 34 proc. Wciąż jednak jesteśmy w tyle za Unią Europejską, gdzie wynosi on blisko 47 proc. Europejskim liderem są Niemcy, gdzie recyklingowi poddaje się 67,6 proc. odpadów. Na drugim biegunie w UE są Rumunia i Malta, z wynikami odpowiednio 13,9 proc. i 6,4 proc. Działania UE zmierzają w kierunku podnoszenia wymagań w tym zakresie. Już w 2020 r. poziom recyklingu ma wynieść 50 proc., zaś w 2035 r. aż 65 proc. Również recykling odpadów opakowaniowych ma wzrosnąć do 70 proc. w 2030.
Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych Eurostatu
Poprawa gospodarki odpadami konieczna i możliwa
W kontekście nieodwracalnego wpisania przez UE gospodarki odpadami w priorytety polityki środowiskowej i przemysłowej, konieczne jest podjęcie działań prowadzących do jak najszerszego wykorzystania potencjału tego sektora. Wśród działań o charakterze systemowym można wymienić zwiększenie wsparcia dla rozwoju technologii źródeł odnawialnych wykorzystujących odpady, takich jak np. biogazownie, wprowadzenie zachęt ekonomicznych dla wytwarzania tworzyw biodegradowalnych produkowanych z odpadów organicznych i zastąpienie nimi tworzyw sztucznych oraz promowanie wykorzystania palety innowacyjnych rozwiązań biotechnologicznych.
Polski Instytut Ekonomiczny to publiczny think tank gospodarczy, którego historia sięga 1928 roku. Obszary badawcze Polskiego Instytutu Ekonomicznego to przede wszystkim handel zagraniczny, makroekonomia, energetyka i gospodarka cyfrowa oraz analizy strategiczne dotyczące kluczowych obszarów życia społecznego i publicznego Polski. Instytut zajmuje się dostarczaniem analiz i ekspertyz do realizacji Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a także popularyzacją polskich badań naukowych z zakresu nauk ekonomicznych i społecznych w kraju oraz za granicą.
